Mei 1940

Ontworpen door de gelijknamige architect kreeg in 1936 Mol-Donk een nieuwe brug genaamd: de Vierendeel. Deze brug voorzag de belangrijke verbinding tussen Mol-Dessel-Retie en Turnhout. Met een overspanning van 30 meter en een belegging van kasseien was dit een fraai bouwwerk. Door de voorziening van trein en tramsporen was de Vierendeel van groot belang in het wegennetwerk in de omgeving van Mol.

Dit viel uiteraard in de interesse van het ministerie van landsverdediging die de bouw van een mijnkamer aan de waterkant van Dessel bevolen. De brug werd voorzien van springladingen om, indien de vijandige opmars niet te stoppen was, de brug tot vernieling te brengen.

Vanaf de mobilisatie werden aan weerszijde van de brug houten wachthuisjes voor de Belgische soldaten bijgezet. Genietroepen van ongeveer 20 soldaten, 3 sergeanten onder leiding van commandant Frans Hoorenbeeck zaten nabij de brug gestationeerd.

Frans Horenbeeck schreef na de oorlog zijn getuigenis neer.  Een fragment uit deze getuigenis:

De sergeanten en soldaten werden gelogeerd bij inwoners in de nabijheid van de bruggen.

Aan de noordkant in een café en aan de zuidkant bij de sasmeester van sas 6. De sasmeester woonde in een bescheiden woning

met zijn vrouw, 8 kinderen en 3 kleinkinderen. Omdat de naburige huizen te ver van de bruggen lagen werden er in november 1939

nog eens 9 extra soldaten bij zijn huis ondergebracht.

Als commandant van de eenheid werd ik op 100 meter van sas 6 in een aanbouw (zie foto) van een boerderij ondergebracht.

Er was geen elektriciteit of stromend water, mijn enige  verlichting bestond uit een olielamp.

Op 10 mei omstreeks 03.30 uur ontving ik van de overste van het kanton Herentals een eerste alarmmelding!

Rond 6.30 uur ’s morgens kwam een tweede bericht binnen: "exécuter premier stade" en brachten we alles in gereedheid..

Tijdens die ochtend vernemen we dat de Nederlandse troepen hun stellingen aan de grens aan het verlaten zijn. We moesten hun een vrije doortocht garanderen.

De rest van de dag bleef het rustig maar, omstreeks 22.30 kreeg ik het bevel de verst gelegen ophaalbrug op te blazen (wellicht deze van Sas 7) . 

Een half uur later kreeg ik het bericht dat alles succesvol verlopen was en dat de uitvoerders ervan vertrokken waren richting Geel om aldaar de  brug over het Albertkanaal te steken.

Deze voorzorg was nodig om het Albertkanaal te kunnen oversteken alvorens daar de bruggen werden opgeblazen.

Op 11 mei omstreeks 20.30 uur ontving ik het order de brug van Sas 6 op te blazen. Diezelfde dag werd ook de brug te Mol-Donk door collega's opgeblazen.

Hierna vertrokken de laatste soldaten richting Geel en konden we er min of meer veilig

de nacht doorbrengen. Op 12 mei staken we met de gehele groep het Albertkanaal over en trokken we ons terug  richting kazerne te Borgerhout.

Hoeve ter hoogte van Sas 6 waar Frans Horenbeeck verbleef.

Foto © DM

Op 19 mei zal commandant Horenbeeck met zijn regiment zich overgeven aan de Duitse troepen.

Voor de inwoners van Mol-Donk bracht de vernieling van de brug heel wat gevolgen met zich mee. Omliggende huizen, tuinen, boten waren vernield of zwaar beschadigd.  Onderstaand schaderapporten geven een overzicht van de vernielingen:  © DM

In 1941 werd  in Mol-Donk een nieuwe houten brug gebouwd, een oorlogsbrug. De tram die er overliep, had steeds de grootste moeite om erover te geraken. Vaak moest de locomotief terug afdalen om een nieuwe aanloop te nemen. Het was toen oppassen voor alle omwonenden omdat de locomotief veel vurige sintels uitspuwde. Tijdens de oorlog werd de brug bewaakt door enkele Duitsers die zo goed als iedereen controleerde die hun passeerden. Menige jongelui werden er opgepakt en naar Duitsland afgevoerd als werkkracht. De brug stond al gauw bekend als een gevaarlijke plaats. Doch zou deze oorlogsbrug het einde van de oorlog niet meer meemaken daar ze op 13 september tot ontploffing werd gebracht door de terugtrekkende Duitsers.

Reeds vanaf eind augustus staken vele Duitse soldaten de brug over. Eerst met voertuigen later met alles wat maar een wiel had. Volbeladen fietsen, kruiwagens en zelfs kinderwagens werden gebruikt tijdens hun terugtocht. Van de fiere Duitse soldaat was niets meer te bekennen. Allen waren ze teneergeslagen, het was een trieste troep  ellendelingen.

September 1944

Op 13 september 1944 werd de brug uiteindelijk opgeblazen door de Duitsers. Mol was net bevrijd en verkenners van het 227th infanterieregiment haastten zich naar de brug te Mol-Donk. Deze kwamen net te laat want omstreeks 16.00 werd de brug vernietigd. Het 2de bataljon van de Argyll and Sutherland Highlanders was genoodzaakt post te vatten aan de brug en verdere orders op te wachten. Ze namen al gauw stelling in omliggende woningen en in de toenmalige glasfabriek langs het kanaal. Tot 23 september zouden er op deze plaats schermutselingen zijn. De Duitsers in Dessel bestookten op regelmatige basis deze zuidelijke oever met gericht artillerie- en mortiergeschut.

Er wordt ook melding gemaakt dat op 13 september een Engelse verkenner met motor de berm van de vernietigde brug opreed. Toen hij terugdraaide werd hij met een welgemikt schot gedood. Toen de nieuwe brug werd gemaakt in 1945, kreeg deze soldaat een gedenksteen aan de vernieuwde zuidelijk berm.

Na verdere research werd de naam van deze soldaat gevonden: 14352088 Craftsman W.Archer

Gedenksteen aan de brug te Mol - Donk.

Foto © GG

De Duitsers hadden observeerders langs heel de noordelijke kant van het kanaal. Elke zichtbare beweging werd afgestraft met welgemikt artilleriegeschut. Dit moesten de soldaten van het 1/7ste  Batalion Middlesex Regiment aan de lijve ondervinden. Deze eenheid werd naar Mol-Donk gestuurd als extra steun voor het  2de bataljon van de Argyll and Sutherland Highlanders. Een deel van hen bemande een observatiepost in een flessenfabriek, het latere Verlipack. Hier zagen ze hoe manschappen van de Argyll and Sutherland Highlanders het kanaal met behulp van bootjes probeerden over te steken. Er was veel weerstand van de Duitsers en deze poging werd al gauw afgebroken. Als bij wonder vielen hier geen doden. Maar later die dag ging het mis. Toen mannen van het Middlesex Regiment hun positie verlieten en met hun Bren Carrier terug richting de ontplofte brug reden, maakten de Duitsers een voltreffer. Korporaal  Crowhurst D.C.M. en soldaat Baker waren op slag dood.

Deze gesneuvelden kregen hun laatste rustplaats op het kerkhof in het centrum van Mol. De observatiepost werd hierna ook verlaten daar de Duitsers deze continu bleven beschieten.

Het regiment verloor 1 van hun 4 carriers. Een achtergelaten Duitse halftrack was dan ook een leuke verrassing. Na de schermutselingen in Mol - Donk werden ze naar Geel - Ten Aard gestuurd. Hier zouden de gevechten zeer intens zijn en zouden er veel van hun kameraden sneuvelen.

Oude flessenfabriek  te Mol - Donk waar hun observatiepost was. De achterkant keek uit over het kanaal.

Foto © GG

In Mol-Donk bleef de spanning te snijden. De Duitsers te Dessel en Retie bleven de geallieerden nauwlettend in het oog houden. Occasioneel werd het vuur geopend en patrouilles werden door beide legers over het kanaal gezet ter verkenning.

De Duitse pogingen tijdens de nacht waren zo talrijk dat de legerleiding beval om handig gebruik te maken van alle lege flessen van de flessenfabriek. Langs heel de oever werden overal flessen gezet zodat het bijna onmogelijk was om de oever te betreden zonder één om te stoten.

De geallieerde legerleiding vreesde een grote Duitse tegenaanval via Donk en stuurde zodoende diverse bataljons naar Mol-Donk.