April 2008 .  De zwaaikom van Geel - Ten Aard met de Bloemmolens .  In september 1944 speelden hier helse taferelen af... hier vond de hoofdoversteek plaats van de 15th Scottish Infantry-Division .  Rechts in beeld de huidige verkeersbrug waar destijds de oorlogse noodbrug lag .  Foto ©  CVK

Ten Aard .  Er hangt een gevaarlijke dreiging in de lucht .  De spanning is er om te snijden .  Het front komt alsmaar dichterbij...  Er heerst Duitse zenuwachtigheid , en alertheid is er troef in het landelijke Ten Aard dat afgeladen zit met Duitsers .  Geel en gans het gebied ten zuiden van het Kempisch kanaal was na dagenlange strijd eindelijk bevrijd maar wat de inwoners van Ten Aard niet wisten was dat het voor hun nog erger , veel erger zou worden...  Ten Aard stond ten dode opgeschreven , het dorpje zou haar dodendans niet ontlopen... !!!

Die morgen van de 13de SEPTEMBER rukten Royal Scots van de 15th Scottish Infantry-Division , op de Sherman tanks gezeten van de Engelse Nottinghamshire Sherwood Rangers Yeomanry , zonder slag of stoot , het centrum van Geel binnen en was Geel voorgoed bevrijd .

Vijf dagen voordien ,  vrijdag de 8ste SEPTEMBER , werd de « Bevrijding van Geel » ingezet toen de gevechtservaren Engelse 50th Northumbrian Infantry-Division

erin slaagde , een bruggenhoofd te vormen over het Albertkanaal ten zuiden van Geel , meer bepaald tussen Stelen en Punt .  Geleidelijk aan wisten de Engelsen het bruggenhoofd uit te breiden en tegen deze geallieerde overmacht konden de Duitsers , ten zuiden van Geel , hoe-dan-ook niet standhouden .  Na verwoede afweergevechten trokken de Duitsers zich geleidelijk terug naar het noorden , naar het centrum van Geel toe... 

Tegen zondag 10 SEPTEMBER was het front in die mate opgeschoven dat omstreeks de middag de voorhoede van de Engelse infanterie zich al ter hoogte van de zuidelijke kom van het centrum van Geel bevond , meer bepaald in de omgeving van " 't Zonneke " .  Infanterie beschikt wel over lichte gepantserde (verkennings)voertuigen maar niet over zware tanks .  Die morgen was het onafhankelijk Engels tankregiment , de Nottinghamshire Sherwood Rangers Yeomanry , de infanterie van de 50th Northumbrian Division ter hulp gesneld ten zuiden van het centrum van Geel om hun aanval op het centrum van Geel mee te helpen inzetten .  En die aanval ging er komen... maar hoe... ?!

Het gebied ten zuiden van het Albertkanaal lag al in bevrijd gebied .  In velden en weilanden in de omgeving van Stelen , Oosterlo , Zammel , Westerlo , Tongerlo , Oevel , Bergom , Veerle...  stonden honderden stukken Engels geschut met verre dracht opgesteld die dreigend met hun kanonlopen richting Geel wezen...  Die namiddag legde de Engelse artillerie , met krombaanvuur , een drie uur durende artilleriebarrage van jewelste op het centrum van Geel .  Die bewuste namiddag zouden volgens officiële bronnen minstens 8.000 granaten op Geel zijn afgevuurd !!!  Vriend en vijand deelde in de brokken...  de Duitsers murw geslagen door dit oorlogsgeweld trokken zich terug tot juist achter de spoorweg ten noorden van het centrum van Geel .  Ook de burgerbevolking deelde mee in het gelag...  Oorlog kent immers geen genade...

Ten Aard , september 1944 .  Het toenmalige huis Bertels op de hoek van de Turnhoutseweg en de Aardseweg , met op de achtergrond de vernielde dorpskerk .  Het Schotse bruggenhoofd , dat het dorpscentrum van Ten Aarde omvatte , was dagenlang het strijdtoneel van uiterst verwoede en verbitterde gevechten...  aanval volgde tegenaanval op...  Door de afwisselende gevechten veranderde de kerk gestadig van eigenaar...  Schotten én Duitsers gebruikten ook de torenspits als artillerieobservatiepost en beide partijen gaven de kerk met torenspits er flink van langs...  Langzaam maar zeker werd Ten Aard tot een vormeloze ruïne herschapen...  Hier werd geschiedenis geschreven doordrenkt met bloed...  De bloedtol aan menselijk leed was onnoemlijk hoog .  Ten Aard...  de zwaarst bevochten plek op Belgisch grondgebied tijdens Wereldoorlog Twee kwam totaal verhakkeld uit de strijd...  Fotoarchief CVK ©  Willem Van Broeckhoven .

Na deze artilleriekanonnade rukten dan de Engelse infanterie bijgestaan door de Sherwood Rangers het centrum van Geel binnnen en leek Geel voor even bevrijd...

Duitse artillerie opgesteld ten noorden van Ten Aard gaven die avond van 10 SEPTEMBER lik op stuk .  Op hun beurt spuwden zij hun dodelijke lading op het centrum van Geel .  Tot overmaat van ramp voor onze bevrijders , én de Geelse bevolking , werden de Duitsers achter de spoorweg moed ingefluisterd... er was hulp op komst...  Diezelfde avond nog , en tijdens de nacht van 10 / 11 SEPTEMBER , verscheen een nieuw geducht Duits wapen op het Geelse strijdtoneel , de beruchte zware Duitse Jagdpanthers waren gearriveerd samen met een bataljon Duitse para's !  De Duitsers gingen weer volop in de tegenaanval... er speelden zich dramatische straatgevechten af in en rond het centrum .  Door dit Duits tegenoffensief waren nu de Engelsen weer niet opgewassen en langzaam maar zeker trokken zij zich terug uit het centrum van Geel...

Dinsdag 12 SEPTEMBER was Geel terug Duits bezit... het centrum zag weer grijs van de Duitsers... en de Engelsen waren weer uit het Geelse straatbeeld verdwenen...  Willens nillens waren de Tommies teruggeworpen naar hun eerste stellingen aan het Albertkanaal ,  van waar ze vier dagen voordien met volle moed en elan aan hun opmars waren begonnen...  Die namiddag van 12 SEPTEMBER werd nu de 50th Northumbrian Infantry-Division op de noordelijke oever van het Albertkanaal , ten zuiden van Geel , afgelost door eenheden van de 15th Scottish Infantry-Division .  Een aflossing van de wacht die doorlopend werd doorgevoerd tot 's anderdaags omstreeks de middag .  De 50th Northumbrian Division was dringend aan reorganisatie toe... de gevechtseenheden waren zwaar gehavend en sterk uitgedund uit de strijd gekomen...  Beide partijen likten hun wonden...  zowel vriend als vijand hadden in die vier dagen van oorlogsgeweld honderden verliezen te incasseren gehad , laat staan de Geelse burgers die tijdens de bombardementen en in volle straatgeweld met tientallen een zinloze dood waren gestorven...  In een oorlog zijn steeds de burgers de eerste onschuldige slachtoffers...

En nóg was het leed niet gestreden .  Het zou nog erger worden... veel gruwelijker nog...

In de nacht van 12 / 13 SEPTEMBER beheersten mannen met stahlhelmen en parahelmen , én met grimmige gezichten , het Geelse straatbeeld .  Gepantserde voertuigen rolden waakzaam door de straten en bewaakten de dorpsuitgangen...  Overal brokstukken en puin... gesneuvelde soldaten lagen zieltogend op de grond , hun blik verstard en op oneindig...  De burgerbevolking zat diep weggedoken in hun kelder of schuilplaats en wachtten angstig af...  De stad Geel was van aanschijn veranderd... de beschietingen en straatgevechten van de afgelopen dagen hadden hun uitwerking niet gemist .  Plotseling...  Duitse bevelen die aan niets te wensen overliet galmden door de Geelse straten... "inpakken en wegwezen"  !!!  "Schnell... !!!  Schnell..." !!!

Op andere fronten buitenaf werden geallieerde doorbraken gesignaleerd en een omsingeling in de rug vermijdend ontruimden die nacht de Duitsers het centrum van Geel , en zo ook het ganse kanaalvak tussen het Albertkanaal en het Kempisch kanaal .  De Duitsers in Geel trokken zich terug tot juist achter het Kempisch kanaal enkele kilometers ten noorden van Geel , meerbepaald in het dorpje Ten Aard...

Woensdag 13 SEPTEMBER 1944...  Zwaar op de proef gesteld door de voorbije dagen ontwaakte die morgen de Gelenaar in zijn schuilplaats in een roes van irrealiteit van de afgelopen nacht , waarin weifelende voetstappen en allerlei geluiden de onzekerheid nog hadden aangewakkerd , het straatbeeld hadden beheerst , en de Gelenaar met nog meer vragen opzadelden dan er antwoorden kwamen... wat zou hen nog te wachten staan !  In het aarzelend ochtendlicht weerklonk dan plotseling vanuit het zuiden de mare :  « de Tommies !...  De Tommies zijn er weer ! »  Dit heuglijk nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje door de Geelse straten... van kelder naar kelder... van schuilplaats naar schuilplaats...  Onder bescherming van de Sherman tanks en lichte gepantserde verkenningsvoertuigen trok nu de Schotse infanterie behoedzaam , komende vanuit het zuiden , en met verscherpte blik , hun wapens in de aanslag , via de Pas en Diesteweg naar de Markt toe .  Op het marktplein gekomen vernamen ze van de Geelse burger dat enkele uren voordien nog enkele honderden Duitsers het zekere voor het onzekere hadden genomen , en het hazepad hadden gekozen .  En opnieuw waren er tranen... deze maal was het een paniek van vreugde !  Uit alle kelders klauterde een uitbundig en dankbaar leven naar boven .  Maar vlug kwam de bezinning en ontnuchtering... en werden de burgers weer geconfronteerd met de harde realiteit...  Geel had het zwaar te verduren gehad , het stadscentrum had op haar grondvesten gedaverd...  De Gelenaar kreeg stilaan een totaalbeeld van wat een oorlog te bieden heeft... en ondanks hun dankbaarheid naar onze bevrijders toe , ontplooide zich voor hun ogen ook een tragedie zonder voorgaande , een menselijk drama... niet alleen was Geel deels in puin geschoten maar zovele Gelenaars waren bovendien getroffen door het verlies van een familielid of zelfs meerdere familieleden...  Geel bloedde en rouwde...  En nog was het einde niet in zicht :  de vuurlinie was slechts 4 km opgeschoven...

De Nottinghamshire Sherwood Rangers Yeomanry was , zoals reeds beschreven , op zondag 10 SEPTEMBER op het Geelse slagveld gearriveerd .  Tussen 10 en 12 SEPTEMBER hadden deze moderne Robin Hoods maar liefst dertien Shermans verloren tijdens hun inzet in het gebied ten zuiden van Geel en het centrum van Geel zelf .  Voor dit onafhankelijk Engels tankregiment was hun korstondige inzet hier te Geel de tweede zwaarste slag uit Wereldoorlog Twee .  Organiek bestond dit tankregiment uit ongeveer 32 tanks bemand met 160 manschappen .  In deze drie dagen liepen hun verliezen op tot 46 man , waarvan minstens de helft sneuvelde bij de gevechten .  Elf tanks werden volledig uitgeschakeld en twee andere tanks , wel teruggehaald , waren zeer zwaar beschadigd .  Dit was het hoogste verlies aan tanks dat het regiment te verduren had sinds Wadi Zem Zem in Lybië in de Noord-Afrikaanse woestijn .

Eindelijk was het dan zover... die morgen van 13 SEPTEMBER rukten dan de Royal Scots , zonder slag of stoot , en met tankondersteuning van de Sherwood Rangers , het centrum van Geel binnen .  Ook de Sherwood Rangers waren nu bij hoogdringendheid aan rust en reorganisatie toe , de voorbije gevechten hadden hun rangen immers deerlijk uitgedund... en zwaar gehavend werd het regiment die dag te Geel ontzet door een ander onafhankelijk Engels tankregiment , de 3/4th County of London Yeomanry .  Dit tankregiment zou niet echt een daadwerkelijke rol spelen in de nakende bevrijding van Geel - Ten Aard .  Al snel zouden hun Shermans andere oorden opzoeken .  De klus op Ten Aard moest geklaard worden door de 15th Scottish Infantry-Division...

En de Schotten lieten er geen gras over groeien... van een rustpauze was hoegenaamd geen sprake .  Snelheid was geboden en van vitaal belang !  Diezelfde dag nog werden er patrouilles uitgestuurd naar het Kempisch kanaal . Vanuit Geel leiden twee wegen naar dit kanaal .  De baan Geel - Retie , die het kanaal snijdt op zes kilometer ten noord-oosten van Geel , en de baan Geel - Turnhout die het kanaal kruist op Ten Aard , vier kilometer ten noorden van Geel .

Die avond van woensdag 13 SEPTEMBER , onder een druilige regen , werden er patrouilles van de 6th Bn King's Own Scottish Borderers op pad gestuurd langs de baan Geel - Retie .  Ter hoogte van Sas 7 aan het Kempisch kanaal liepen de zaken faliekant uit de hand wanneer een geplande oversteek in de late avonduren letterlijk in het water viel .  De vijandelijke weerstand op de noordelijke oever was sterker dan verwacht...  met een moordend vuur beantwoordde de vijand de oversteekpoging van de Schotten die uiteindelijk , en met tal van verliezen zich van het kanaal moesten afzetten en terugtrekken naar Geel .

Diezelfde dag werden er ook patrouilles van het 8th Bn Royal Scots de baan Geel - Turnhout opgestuurd .  Deze Schotten bereikten in de late namiddag het Kempisch kanaal .  De voorste kompagnies hielden halt op zowat 500 meter ten zuiden van het kanaal en wachtten hun orders af...  De wegbrug over het kanaal was opgeblazen .Bij valavond vertrokken Schotse verkenners , paarsgewijs , naar het kanaal .  Vanuit het struikgewas bespiedden ze met verrekijkers de omgeving en stelden vast dat de oevers steil waren... en bijna twee meter boven de waterspiegel uitreikten , die toen laag stond .  Aan de overzijde zag men meerdere vastgelopen schepen en schuiten , scheef en schots weggezakt , tegen de modderige kanaaloever aanleunen .  Aan de overkant , op een veertig meter , zagen ze het jaagpad met daarachter de toppen van de bomen .  Het dorpje Ten Aard zelf zat afgeladen met Duitsers...  Ieder dacht er het zijne van... en men bereidde zich voor op wat komen zou...

Ten Aard , september 1944 .  Tijdens deze slag werden de imposante gebouwen van de Bloemmolens extra zwaar onder vuur genomen door de Duitse artillerie .  Toen de Schotten op 14 september vaste voet kregen op de noordelijke oever hadden hun artilleriewaarnemers al snel posities ingenomen op de hoogste verdiepingen van de fabrieksgebouwen om alzo hun artillerie barrages te leiden op de Duitse stellingen .  De Britten hadden hun kanonnen opgesteld staan ten zuiden van het kanaal , in de omgeving van Geel en omstreken , dat inmiddels al bevrijd gebied was .  De Duitsers daarentegen hadden hun batterijen geschut ontplooid ten noorden van Ten Aard , in de omgeving van Lichtaart , Kasterlee en Retie , Poederlee...  Op de voorgrond de door de Duitsers vernielde noodbrug over het Maas-Schelde kanaal .  In de nacht van 12/13 september 1944 vloog deze brug in de lucht en werd deze verder afgestookt door de Duitsers die zich inmiddels hadden weten in te graven op de noordelijke oever , én zich stevig hadden verankerd in het dorpje Ten Aard zelf .  Vol verbetenheid wachtten zij de komst af van hun tegenstrevers...  Fotoarchief CVK ©  Willem Van Broeckhoven

Enkele kilometers zuidelijker , in het bevrijde Geel heerste er inmiddels al een hele bedrijvigheid .  Onophoudend trokken er troepen en rollend materiaal door de Geelse straten... waarvan velen noordwaarts , langs de Stationsstraat , naar het Kempisch kanaal toe... naar Ten Aard .  Meerdere kompagnies van het 8th Bn Royal Scots stroomden toe op een verzamelpunt op korte afstand van het Kempisch kanaal , en wachtten hun bevelen af...

Vorige dag                  Volgende dag

  Terug